Z historii gnieźnieńskich szachów
Najstarsza informacja dotycząca zorganizowanego życia szachowego w Polsce pochodzi z Poznania. Dotyczy ona korespondencyjnych partii szachowych rozegranych w latach 1839-1840 pomiędzy klubami poznańskim i berlińskim. W dziewiętnastowiecznej literaturze oraz prasie zachowały się także ślady życia szachowego w innych miejscowościach ówczesnego Wielkiego Księstwa Poznańskiego takich jak Kórnik, Środa, Rogoźno, Wągrowiec czy Witkowo. Czasopismo „Schachzeitung der Berliner Schachgesellschasft” informowało, że w 1839 roku istniał klub szachowy w Gnieźnie1. Należy zwrócić uwagę na ten szczególny moment, gdyż jest to najstarsza wzmianka o działalności klubów i stowarzyszeń sportowych w naszym mieście2. W tym samym czasie, w którym odbył się wspomniany mecz pomiędzy Poznaniem i Berlinem (1839-1840), rozegrano partię korespondencyjną Poznań – Gniezno zakończoną remisem. Niestety, nie zachował się jej zapis.
W tym okresie szachy traktowane były jako rozrywka. Szachiści spotykali się nie tylko w domach, ale także w kawiarniach, cukierniach czy różnych salonach, w których ogniskowało się życie kulturalne i towarzyskie. Przed I wojną światową szczególną popularnością cieszyły się pokazy gry jednoczesnej (tzw. symultany) z udziałem różnych mistrzów szachowych w roli głównej. W dniu 9 października 1912 roku rosyjski mistrz Znosko-Borowski rozegrał w Poznaniu symultanę na 24 szachownicach, uzyskując wynik +19=1-4. W symultanie tej brał udział gnieźnianin Kazimierz Stock, który swoją partię wygrał. Dzieje szachów w okresie zaboru znane są niestety tylko we fragmentach.
Bezpośrednio po odzyskaniu niepodległości nastąpił gwałtowny rozwój życia szachowego w Polsce. W grudniu 1922 roku powstał Gnieźnieński Klub Szachowy. Prezesem klubu, w skład którego weszło około trzydziestu osób, został znany gnieźnieński księgarz i dziennikarz Wiktor Emanuel Mallow, żyjący w latach 1861-1933. W okresie międzywojennym zrzeszeni w GKSz szachiści nie tylko organizowali turnieje, symultany czy mecze, ale także prowadzili wykłady z teorii gry szachowej, a nawet zajmowali się działalnością wydawniczą. Członkowie klubu, którymi mogli zostać przedstawiciele obojga płci (pod warunkiem ukończenia 18 lat), posiadali szachowe legitymacje.
1 A. Kwilecki, Szachy w Poznaniu. Sto pięćdziesiąt lat 1839-1988, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1990, s. 12.
2 W książce Andrzeja Elantkowskiego Ocalić od zapomnienia. Osiągnięcia gnieźnieńskich sportowców w latach 1839-2003, wydanej w Gnieźnie w 2006 roku, wspomniana wyżej działalność gnieźnieńskich szachistów uznawana jest za początek udokumentowanej aktywności sportowej na terenie Gniezna. Tamże, s. 11.